Atık Kodları Nelerdir? Atık Kodu Nasıl Belirlenir?

Atık kodları, atıkların türünü ve kaynağını tanımlamak için belirlenen numerik işaretlerdir. Avrupa Atık Kataloğu’nda (EWC) yer alan sınıflandırma numaraları Türkiye’de de Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yönetmeliklere uyarlanır. Bu noktada “Atık kodu nasıl belirlenir?” sorusuna; söz konusu sistem belirlenirken ürünün kaynağı ve bileşimi analiz edilir, şeklinde yanıt verilebilir. Ardından atıl malzemenin özelliklerine göre en uygun alt kod seçilir ve sisteme kaydedilir.

Tehlikeli Atık Kodları

atık kodu nasıl belirlenir — Atık kodları, her üründe farklı belirlenir.

Tehlikeli atıklar; kanserojen, korozif ve toksik gibi özelliklere sahip çevre ve insan sağlığı için risk teşkil edilen maddeleri kapsar. Söz konusu maddeler; tarım, endüstri, maden ve petrol üretimi gibi sektörel faaliyetlerden ortaya çıkabilir.

Zarar potansiyeli taşıyan atıklar ise arasında organik solventler, pestisitler, boya ve vernik kalıntıları yer alır. Uluslararası standartlarda belirlenen tehlikeli atık listesi şu şekildedir:

01 03 04*: Sülfür içeren maddelerin işlenmesiyle ortaya çıkan ve asit oluşturan maden atıklar
08 01 11*: Organik çözücüler ya da atık boya ve vernikler
08 01 21*: Boya veya vernik sökücü maddeler
01 05 05*: Yağlı sondaj çamurları ve atıkları
02 01 08*: Tehlikeli zirai kimyasallar
16 06 03*: Cıva içeren piller

Tehlikeli atık kodu (*) ile belirlenir ve bu maddelerin taşınması, depolanması ve bertaraf edilmesi süreçlerinde özel önlemler alınır. Bu sayede güvenli yönetim ve yasal yükümlülüklerin yerine getirilerek çevresel zararların engellenmesi amaçlanır.

Tehlikesiz Atık Kodları

Tehlikesiz atık kodları, insan ve çevre sağlığı açısından zararsız olan maddelerin tanımlanması için kullanılan nümerik sembollerdir. Söz konusu atıklar, son kullanma tarihi geçen ya da kullanım işlevini yitiren malzemeleri kapsar. Tehlikesiz atık kodlarından bazıları ise şu şekildedir:

02 01 04: Atık plastikler
10 08 14: Anot hurdası
15 01 05: Kompozit ambalaj
15 01 03: Ahşap ambalaj
17 04 07: Karışık metaller
19 10 01: Demir çelik hurdaları
19 12 01: Kağıt ve karton
20 01 11: Tekstil ürünleri
20 03 07: Büyük miktarlı atıklar

Tehlikesiz madde kodları zararlılık potansiyeli olmayan ve taşınabilen atıl malzemeleri kapsar. Yönetmelik kapsamında belirlenen kodlar, atıkların uygun şekilde toplanmasını ve geri dönüşüm süreçlerinin düzenlenmesini sağlar.

Atık Kodu Nasıl Belirlenir?

Atık kodu belirlenirken maddenin kaynağı, bileşimi ve fiziksel özellikleri dikkate alınır. Detaylı analizin ardından tehlikeli ürünün oluştuğu sektör tespit edilir ve ulusal yönetmelikler göz önünde bulundurularak kodlar verilir. Bu kapsamda “atık kodu nasıl belirlenir?” sorusuna verilebilecek diğer yanıtlar ise şu şekildedir:

Atık Kaynağı ve Bileşiminin Analizi

“Atık kodu nasıl belirlenir?” sorusuna; kod belirleme sürecinde ilk adım, atılın hangi endüstriyel veya ticari faaliyet sonucunda oluştuğunu tespit etmektir, şeklinde cevap verilebilir. Ardından bileşim analizi yapılır ve içerdiği tehlikeli maddeler incelenir.

Ulusal ve Uluslararası Düzenlemeler

Kodlar belirlenirken öncelikle uluslararası standartları taşıyan Avrupa Atık Kataloğu’na (EWC) başvurulur. Ardından Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yürürlüğe konulan yönetmelikler esas alınır. Bu sayede uluslararası uyumluluk ve yasal geçerlilik sağlanarak resmi raporlamalarda kullanılır.

Tehlikeli ve Tehlikesiz Ayrımı

Kodu belirlerken maddeler tehlikeli ve tehlikesiz olarak sınıflandırılır. Bu bağlamda kanserojen, patlayıcı ve toksik potansiyeli taşıyan atıklar, insan ve çevre sağlığı açısından risk oluşturur. Bu tür maddeler tehlikeli olarak sınıflandırılır ve ilgili tabloda (*) olarak işaretlenir. Tehlikesiz olanlar ise nispeten daha az risk taşır ve bertaraf işlemleri daha basit prosedürlerden oluşur.

Altı Haneli Kod Oluşturma

“Atık kodu nasıl belirlenir?” sorusuna; son aşamaya yakın Avrupa Atık Kataloğu’na göre altı haneli nümerik semboller oluşturulur, olarak yanıt verilebilir. Bu kapsamda ilk iki hane söz konusu maddelerin kaynağını temsil eder. Sonraki iki hane, türünü belirtir. Son iki rakam ise spesifik özelliklerini ifade eder.

Doğrulama ve Raporlama

Son aşamada kodların doğruluğu kontrol edilir ve resmi kayıtlara geçirilir. Atık planına uygun kod eklendikten sonra raporlara dahil edilir ve yetkili kurumlara sunulur.